portret

droga na skróty

na krawędzi

Battle For Love During Sleep

Krzysztof Gutfrański
Battle for love during sleep
(to be published in forthcoming issue of FUKT magazine)



On this, or the other, a mysterious night replete with false awakenings I’ve glimpsed in a room a piano of such charming build that it was virtually impossible to turn one’s eyesight away from it. It is hard to say how it found its way there, and why it had seemed so close. But this did not attract my attention, as almost immediately I became overwhelmed by characteristically blissful, childlike feeling of contentedness, allowing me to fully appreciate the power of unexpectedly acquired object. I had to clean it without any haste. Somewhat glued to it, I began to carefully wipe the instrument, when to my astonishment external layer after a while gave way to its proper structure. Underneath, I found astonishing crystal construction, while ideal of coloured music, so often dreamt about by the likes of A. Wallace Remington or Alexander Scriabin, was becoming visible through partially obliterated lacquer. Enchantment and feeling of sublime that accompanied this discovery were not able to be related to the nature of vision itself. Light was shining as if from behind the object, it was even possible to actually hear the light, yet at this time I was not able to fathom all of it. Moments after waking, the room was silent, grey dawn was spread behind the windows, and the black piano was standing beside the bed. From this moment onwards, motive from an archeological dream was continuously coming back to me in various ways. Momentary feeling of loss after awakening grew to such proportions that it was not possible to forget it in several days, while the image in its magnificence began to turn into a stalker [brain worm]. When I have made decision to tolerate this incomprehensible image, I have met Ola Waliszewska and got to know her works. It was one of the more fortunate events that allowed me to understand the power of such images and light emanating from their interiors. 

Essentially, my favourite works by Aleksandra speak about encounters. Narrow crevices of understanding between human and animal, wild child artist and monstrous trajectories of gaze, surrounding her from all directions. Similarly to a dream of the very substance of vision, a dream of impossible music of colours, Waliszewska’s works seem to address the recipient with a hypnotic undertone of a warning: “you have to be very cautious, you must be extremely cautious.” But, following this, voice is saying “it is necessary to follow the call of a longing.” Repeated encounter is most important now – thus, we go deeper, following the artist.

It is obvious that all connection between human and nature have been broken long time ago, but before this break-up animals constituted first circle surrounding human being. Today, there is nothing to feel fear about. Parallelism of similarity/dissimilarity between human and animal began to undergo the transformation of a relation. First, animals became machines (just like children in the first stage of the industrial revolution), then in postindustrial societies they were treated as raw material, processed as factory-made goods. Perhaps everything began with a popular tune sung in Victorian revues, “Walking In the zoo is ok thing to do.” Without doubt, animal exodus changed modes of perception, as well as their – and our – images themselves. However, Waliszewska does not attempt to explain anything at all. During first contact, world of her oueuvres constitutes a kind of dark orbis tertius. It is often covered by leaden skies, while sounds of a feast come from the shrubbery nearby. Someone, trying to recover an item of value from the mud, observes too late that s/he got sucked beyond any possibility of help. This parallel world is an ideal zone of transformations and miracles, strangely close to various descriptions of primal time noted by Roger Caillois. Nothing is settled yet, no discernible norms exist, no distinct shape has been established. Everything, that in time became unthinkable, is still possible here. Object move from one place to another by themselves, human beings transform into animals, and animals turn into human beings. Instead of growing old and dying, skins are changed. Whole universe is susceptible to a change, fluid and inexhaustible. Crop is growing by its sheer force, while quartered animal carcasses knit together again. This is why creatures inhabiting Waliszewska’s drawings are so far away from contemporary creations of animal owners, resembling frightening and substanceless tentacleous polyps. Scene often records moments of surprise or jovial suspense created by an emergence of the intruder. Inter-species meetings are depicted in their decisive moments, proceeding without mediation of a language. Narrow abyss of common meaning contained in the gazes informs us anew of the sense of an untranslatable adage entre chien et loup, pointing out that there are infinitely many intermediate stages between animal and human being. Definitely more than small interstice between nature and culture would suggest.

Figurative sense of Waliszewska’s drawing is contained within the composition, an exquisite feeling of abstraction that draws out the uncanny, granting meaning to every gesture or theatrical gaze cast at a viewer. Composition allows revealing male fear of what women can do in secret places within their bodies, fear of witches and alchemists plotting in the darkness behind the closed doors. Waliszewska’s compositions finally allow unchaining creatures from their imposed restrictions, to open the border between dog and wolf, so in a safe moment the distinction itself borders on miraculous. Curious creatures, sometimes naive and grotesque, form a shadow of past fear and symbolic function fulfilled by animals that remain invisible today. Only the presence of an artist impels whole forest to gather again in one place, in order to fix hungry stares on her, to explore consistency and taste of the other body. There is also whole, subtly interspersed, reservoir of visual culture in it, with its bestiary range elements supplemented by goat metamorphoses, cosmic scales of shapeless human meat gourmets or by shadows of historical traumas melted in leaden heavyish outlines. Intimate and silenced encounter scenes sometimes provoke heightened emotional reaction, disagreement for an alleged cruelty and triviality of those images, or on the other hand, affirmation of the extraordinary, enforced by the unmanageable force of the composition. These miracles, as all miracles, referring to Melville, are simply reenactments of what happened ages ago and, one could say, nothing new under the sun. (315-316). But, to the contrary. These are encounters, both of an artist and viewers scrutinizing her, that remain unforgettable, unwanted, marked by the other fantastic world whose laws seem to persuade to dispose of all previous customs and inhibitions. With some degree of stubbornness, these hypnotic images allow us to change an arrangement of features, with phantasmagoria still remaining itself. But an actual state can become for a viewer an informed and disarmed obstacle for thinking.

(translation: Jacek Staniszewski)

Walka o miłość we śnie

Tej a tej tajemniczej nocy pełnej fałszywych przebudzeń dostrzegłem w pokoju pianino tak czarującej budowy, że nie sposób było od niego oderwać spojrzenia. Trudno powiedzieć jak tam się znalazło i dlaczego wydawało się tak bardzo bliskie. Nie to jednak zawracało moją uwagę, gdyż niemal natychmiast ogarnęło mnie to specyficzne błogie, dziecięce uczucie zadowolenia, pozwalające w pełni docenić moc niespodziewanie zdobytego przedmiotu. Niezwłocznie musiałem go wyczyścić. Niejako przylepiony zacząłem troskliwie przecierać instrument i ku mojemu największemu zaskoczeniu wierzchnia warstwa zaczęła po chwili ustępować odsłaniając jego właściwą strukturę. Pod spodem znajdowała się olśniewająca konstrukcja z kryształu, a przez częściowo startą politurę przeświecał ideał kolorowej muzyki, o której wielokrotnie śnili A. Wallace Remington czy Aleksander Skriabin. Zachwyt i poczucie wzniosłości, jakie towarzyszyły temu odkryciu nie znajdywały odniesienia w naturze samego widzenia. Światło przeświecało jakby z poza samego obiektu, dawało się usłyszeć, wówczas jednak nie zdążyłem tego wszystkiego pojąć. Chwilę po przebudzeniu pokój był cichy, za oknem wisiał szary świt, obok łóżka stało czarne pianino. Od tej pory motyw z archeologicznego snu wracał do mnie wciąż na rozmaite sposoby. Chwilowe poczucie straty po obudzeniu rozrosło się tak, że nie dało się o tym zapomnieć w kilka dni, stopniowo obraz ten swoją wspaniałością zaczął przemieniać się w prześladowcę [brain worm]. Kiedy postanowiłem nauczyć się tolerować ów nie dający się zrozumieć wizerunek, spotkałem Olę Waliszewską i poznałem jej prace. Było to jedno z bardziej szczęśliwych zdarzeń, które pozwoliły mi zrozumieć moc tego rodzaju obrazów i płynącego z ich wnętrza światła.

Zasadniczo moje ulubione prace Aleksandry mówią o spotkaniach. Wąskich szczelinach zrozumienia pomiędzy człowiekiem a zwierzęciem – artystką-dzikim dzieckiem i otaczającymi ją zewsząd spotworniałymi trajektoriami spojrzeń. Niczym w mówiącym o samej istocie widzenia śnie o niemożliwej muzyce kolorów, prace Waliszewskiej wydają zwracać się do odbiorcy hipnotycznym tonem przestrogi, „musicie być bardzo ostrożni, bądźcie bardzo ostrożni” – jednak dalej głos mówi – „trzeba zmierzać za głosem pragnienia”. Ponowne spotkanie jest rzeczą najistotniejszą – podążamy więc w głąb za artystką.

Wiadomo, że wszystkie więzi pomiędzy człowiekiem a naturą zostały zerwane już jakiś czas temu, a przed owym zerwaniem zwierzęta tworzyły pierwszy krąg otaczający człowieka. Dziś nie ma się już czego bać. Paralelizm podobieństwa – niepodobieństwa pomiędzy człowiekiem a zwierzęciem zaczął przechodzić przemianę stosunku, najpierw zwierzęta stały się maszynami (podobnie jak dzieci w pierwszym stadium rewolucji industrialnej), następnie zaś w społeczeństwach postindustrialnych zaczęło się je traktować jako surowiec, przetwarzać niczym towary przemysłowe. Być może wszystko zaczęło się od popularnej piosenki śpiewanej przez wiktoriańskie teatry rewiowe, „spacer po zoo to jest właśnie to” [Walking In the zoo is OK. Thing to do]. Z pewnością jednak exodus zwierząt zmienił sposoby postrzegania, jak także wizerunek ich i nas samych. Waliszewska nie próbuje jednak niczego wyjaśniać. W pierwszym kontakcie świat jej prac to mroczny orbis tertius. Często pokrywa go ołowiane niebo, a z pobliskich zarośli dobiegają odgłosy uczty, ktoś tam próbując wyciągnąć cenny przedmiot z błota zauważa zbyt późno, że zapadł się zbyt głęboko. Ten równoległy świat jest idealną strefą przemian i cudów, bliskich rozmaitym dziwnym opisom owego pierwotnego czasu, które odnotował Roger Caillois w różnych stronach świata. Nic się jeszcze nie ustaliło, nie ma jeszcze żadnych norm, nie utrwalił się jeszcze żaden kształt. Wszystko co z czasem stało się nie do pomyślenia – jest jeszcze możliwe. Przedmioty same przez się przenoszą się z miejsca na miejsce, ludzie przeobrażają się w zwierzęta, a zwierzęta w ludzi. Zamiast starzeć się i umierać – zmienia się skóry. Cały wszechświat jest podatny na zmianę, płynny, niewyczerpany. Plony rosną same z siebie, a poćwiartowane zwierzęta znów się zrastają. Stąd też istoty zamieszkujące rysunki Waliszewskiej odległe są od dzisiejszych wytworów właścicieli zwierząt, przypominając przerażające i pozbawione substancji mackowate polipy. Scena często utrwala moment zaskoczenia lub jowialnego suspensu wywołanego pojawieniem się intruza. Międzygatunkowe spotkania ukazane zostają w decydującym momencie, odbywając się bez pośrednictwa języka. Zawarta w spojrzeniach wąska otchłań wspólnego sensu uświadamia na nowo znaczenie nieprzekładalnego powiedzenia entre chien et loup, wskazując, że stopni pośrednich pomiędzy zwierzęciem a człowiekiem jest nieskończenie wiele, a z pewnością więcej, niż mógłby na to wskazywać ciasny obszar pomiędzy naturą i kulturą.

Figuratywny sens rysunków Waliszewskiej zawiera się w kompozycji, znakomitym wyczuciu abstrakcji, która wydobywa niesamowitość oraz nadaje znaczenie każdemu gestowi czy teatralnemu spojrzeniu w kierunku widza. Kompozycja pozwala tu odsłonić strach mężczyzn przed tym, co kobiety mogą robić w sekretnych miejscach swojego ciała, i tym, co czarownice i alchemicy knują w ciemnościach za zamkniętymi drzwiami. Kompozycje Waliszewskiej pozwalają w końcu uwolnić stworzenia od wiążących je zakazów, otworzyć granicę pomiędzy psem a wilkiem, tak by dystynkcja w bezpiecznym momencie graniczyła z cudem. Kuriozalne stworzenia, czasami naiwne i groteskowe są cieniem dawnego strachu i symbolicznej funkcji jaką stanowiły niewidoczne dziś zwierzęta. Tylko obecność artystki skłania cały las do zebrania się ponownie w jednym miejscu – po to tylko by wlepić w nią łakome spojrzenia, zbadać konsystencję i smak innego ciała.  Jest w tym też cały subtelnie wpleciony zasób kultury wizualnej, której elementy uzupełniają zakres bestiarium o koźle metamorfozy, kosmiczną łuskę bezkształtnych amatorów ludzkiego mięsa, czy wreszcie o cienie historycznych traum roztopionych w ołowianych, przyciężkawych zarysach.  Intymne i wyciszone sceny spotkań wywołują czasem wzmocnioną reakcję emocjonalną – sprzeciwu wobec rzekomego okrucieństwa i błahości tych wizerunków czy też – z drugiej strony – afirmację tego co niezwykłe, utrwaloną siłą kompozycji, nad którą nie daje się zapanować. Te cuda, jak wszelkie cuda – dodając za Melvillem – są po prostu powtórzeniem tego, co działo się przed wiekami i możnaby rzec, niczym nowym pod słońcem. (315-316). Przeciwnie jednak. Są to spotkania – zarówno artystki, jak i obserwujących ją widzów – których nie sposób zapomnieć, niechciane, naznaczone śladem innego, fantastycznego świata, którego prawa zdają się namawiać do porzucenia wszystkich dotychczasowych zwyczajów i zahamowań. Przy odrobinie uporu te hipnotyczne wizerunki pozwalają zmienić rozkład akcentów – przy czym fantasmagoria zostaje wciąż fantasmagorią, lecz stan obecny może stać się dla widza uświadomioną i rozbrojoną przeszkodą w myśleniu.
                                                                                                                               Krzysztof Gutfrański

http://www.youtube.com/watch?gl=JP&hl=ja&v=AuZU6r6RyiI